Επιστημονικό όνομα: Elaphe situla

Περιγραφή

Το σπιτόφιδο θεωρείται από τα ομορφότερα φίδια της Ευρώπης. Ο βασικός χρωματισμός της ράχης είναι σε ανοιχτόχρωμους γκρίζους ή κιτρινωπούς τόνους. Διακρίνεται από μια σειρά κοκκινωπών κηλίδων κατά μήκος της ράχης και από δύο σειρές, μικρότερου μεγέθους κηλίδων στα πλευρά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κηλίδες της πλάτης είναι διπλές ή αντικαθίστανται από δύο ραβδώσεις σε όλο το μήκος της. Η στικτή και η γραμμωτή μορφή συνυπάρχουν στους περισσότερους πληθυσμούς. Η κοιλιακή περιοχή έχει σκούρα στίγματα τα οποία γίνονται πιο πυκνά προς την ουρά, ενώ σε αρκετά άτομα είναι τελείως μαύρη από τη μέση του σώματος έως την ουρά. Είναι φίδι μεσαίου μεγέθους, με μήκος που, συνήθως, δεν υπερβαίνει το 1 μέτρο, συμπεριλαμβανομένης της ουράς. Τα θηλυκά είναι συνήθως μεγαλύτερα από τα αρσενικά, με μέγιστο καταγραμμένο μήκος τα 1,16 μέτρα.

Ημερόβιο φίδι, το σπιτόφιδο είναι χαρακτηριστικό είδος ηλιόλουστων περιοχών με μεσογειακή μακκία βλάστηση και με βραχώδεις ή πετρώδεις εκτάσεις. Ωστόσο, στα νοτιότερα σημεία της εξάπλωσής του είναι πιο δραστήριο σε περιόδους με συννεφιά ή αργά το απόγευμα. Προτιμά περιοχές χαμηλού υψομέτρου, αλλά μπορεί να βρεθεί έως και στα 1.600. Συχνά βρίσκεται και σε καλλιέργειες ή σε κατοικημένες περιοχές, για αυτό και ονομάζεται σπιτόφιδο. Σε ορισμένα μέρη μάλιστα, όπως στις Κυκλάδες, η παρουσία του στο σπίτι ήταν σημάδι καλής τύχης, ενώ άλλοτε επιδίωκαν την παρουσία του για να αντιμετωπίσουν τα ποντίκια, καθώς τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με τρωκτικά. Τα θηλυκά γεννάνε κάθε δεύτερο έτος από 2 έως 10 αβγά, που εκκολάπτονται συνήθως μετά από 7 εβδομάδες και ενηλικιώνονται το τρίτο έτος της ζωής τους. Το σπιτόφιδο ζει γύρω στα 15 έτη, με μέγιστη καταγεγραμμένη ηλικία σε συνθήκες αιχμαλωσίας τα 25.

Εξάπλωση

Το σπιτόφιδο έχει σχετικά περιορισμένη εξάπλωση, το κέντρο της οποίας βρίσκεται στα νότια της Βαλκανικής Χερσονήσου. Εκτός Βαλκανίων, υπάρχουν μόνο ορισμένοι πληθυσμοί στη Νότια Ιταλία και Σικελία, στη Χερσόνησο της Κριμαίας και στην ασιατική Τουρκία. Στην Ελλάδα, έχει ευρύτατη εξάπλωση, τόσο στην ηπειρωτική χώρα, όσο και στα περισσότερα νησιά.

Καθεστώς προστασίας

Δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα απειλούμενο είδος στην Ελλάδα. Εκτός από την καταστροφή των ενδιαιτημάτων του σε ορισμένα σημεία της εξάπλωσης του, οι κύριες απειλές που αντιμετωπίζει είναι η θανάτωση του από ανθρώπους που το μπερδεύουν με την οχιά ή το σκοτώνουν απλώς επειδή είναι φίδι, αλλά και η παράνομη συλλογή του. Στο εξωτερικό, είναι περιζήτητο από τους συλλέκτες, καθώς θεωρείται από τα ομορφότερα φίδια της Ευρώπης. Θεσμικά προστατεύεται από την εθνική νομοθεσία της χώρας, περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης (1979), αλλά και στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.

 

Φωτογραφία:

Σπιτόφιδο | Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ/Γιάννης Ιωαννίδης