Επιστημονικό όνομα: Vipera berus
Περιγραφή
Η αλπική οχιά, όπως εξάλλου και τα περισσότερα είδη οχιάς, δίνει την αίσθηση ενός χονδρού, σε σχέση με το μήκος της, φιδιού. Στη ράχη φέρει σκουρόχρωμες καφέ κηλίδες, οι οποίες μπορεί να ενώνονται, σχηματίζοντας «ζιγκ-ζαγκ» ή να μοιάζουν με εναλλασσόμενες οριζόντιες μπάρες. Μεταξύ των δύο φύλων υπάρχουν διαφορές ως προς το χρώμα. Τα αρσενικά εμφανίζουν έντονη αντίθεση μεταξύ του βασικού χρώματος και των κηλίδων της ράχης, ενώ τα χρώματα των θηλυκών κυμαίνονται σε πιο κοντινούς τόνους του καφέ. Πρόκειται για μικρού μεγέθους οχιά, με μήκος που φθάνει συνήθως έως τα 60 εκατοστά (εξαιρετικά σπάνια έχουν αναφερθεί μεγαλύτερα άτομα έως και 90 εκατοστά). Τα θηλυκά είναι συνήθως μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Σε σύγκριση με τα άλλα είδη οχιάς που εξαπλώνονται στην Ελλάδα, η αλπική οχιά είναι μεγαλύτερη από την οχιά των λιβαδιών (Vipera ursinii), μικρότερη από την οθωμανική οχιά (Vipera xanthina) και την οχιά της Μήλου (Macrοvipera schweizeri), ενώ το μέγεθος της είναι παρεμφερές με την κοινή οχιά της Ελλάδας (Vipera ammodytes). Οι πληθυσμοί των Βαλκανίων εμφανίζουν πολύ μεγαλύτερη χρωματική ποικιλομορφία σε σχέση με τους βορειότερους πληθυσμούς.
Σε αντίθεση με τους πληθυσμούς της βόρειας Ευρώπης που χρησιμοποιούν μεγάλη ποικιλία ενδιαιτημάτων, οι πληθυσμοί της Βαλκανικής περιορίζονται σε ορεινές περιοχές, συνήθως έως τα όρια της αλπικής ζώνης. Βρίσκονται κυρίως σε ανοικτές περιοχές στα όρια του δάσους και σε σημεία με υψηλή υγρασία. Εκτελούν μεγάλες σχετικά μετακινήσεις, που μπορεί να φτάσουν και τα 2 χιλιόμετρα, από και προς τις θέσεις διαχείμασης. Στις θέσεις αναπαραγωγής εμφανίζονται πρώτα τα αρσενικά που ανταγωνίζονται για να διεκδικήσουν μια περιοχή, και αργότερα τα θηλυκά. Τα θηλυκά γεννάνε κάθε δεύτερο ή τρίτο έτος από 3 έως 18 μικρά και όχι αβγά, καθώς η εκκόλαψη γίνεται εσωτερικά στο σώμα τους. Ενηλικιώνονται συνήθως στο τρίτο ή τέταρτο έτος της ζωής τους. Τα ενήλικα τρέφονται κυρίως με τρωκτικά, αλλά περιστασιακά μπορεί να φάνε και πουλιά, σαύρες, βατράχια.
Εξάπλωση
Η αλπική οχιά είναι είδος με ευρύτατη εξάπλωση στη βόρεια και κεντρική Ευρώπη, ενώ ανατολικά φθάνει έως και τις ακτές του Ειρηνικού. Είναι είδος προσαρμοσμένο σε χαμηλές θερμοκρασίες και ένα από τα λίγα ερπετά που φτάνουν έως τον αρκτικό κύκλο. Το υποείδος των Βαλκανίων (Vipera berus bosniensis) εξαπλώνεται κυρίως σε ορεινές περιοχές. Στην Ελλάδα βρίσκεται στη Ροδόπη, στα όρη Βαρνούντας και Βόρας, καθώς και σε λίγα σημεία της κεντρικής Πίνδου. Στις χαμηλότερες υψομετρικά θέσεις της εξάπλωσή της στη Ροδόπη, μπορεί να βρεθεί και κοντά σε πληθυσμούς της οχιάς (Vipera ammodytes).
Καθεστώς προστασίας
Η αλπική οχιά περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Λόγω της ευρύτατης εξάπλωσής της, δεν θεωρείται είδος απειλούμενο με εξαφάνιση. Ωστόσο, η περιορισμένη εξάπλωση του βαλκανικού υποείδους σε περιοχές μεγάλου υψομέτρου, το καθιστά ευάλωτο. Η αλπική οχιά είναι πιθανόν ένα από τα πρώτα είδη ερπετών που θα επηρεασθούν αρνητικά από την άνοδο της θερμοκρασίας λόγω των κλιματολογικών αλλαγών.
