Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ, «υγρότοποι είναι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη με ξυλώδη βλάστηση, από μη αποκλειστικώς ομβροδίαιτα έλη με τυρφώδες υπόστρωμα, από τυρφώδεις γαίες ή από νερό. Οι περιοχές αυτές κατακλύζονται μόνιμα ή προσωρινά με νερό, το οποίο είναι στάσιμο ή ρέον, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό. Σε αυτές περιλαμβάνονται και εκείνες που καλύπτονται με θαλασσινό νερό, το βάθος του οποίου κατά τη ρηχία δεν υπερβαίνει τα έξι μέτρα».

Κατά την ίδια Σύμβαση, στους υγροτόπους μπορούν να ενταχθούν και «οι παρόχθιες ή παράκτιες ζώνες που γειτονεύουν με υγροτόπους ή με νησιά ή με θαλάσσιες υδατοσυλλογές και που είναι βαθύτερες μεν από έξι μέτρα κατά τη ρηχία, αλλά βρίσκονται μέσα στα όρια του υγροτόπου, όπως αυτός ορίζεται παραπάνω».

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι ταξινόμησης των υγροτόπων σε τύπους, π.χ. ανάλογα με τη ρέουσα ή στάσιμη φύση των νερών, την αλατότητα του νερού, τη γειτνίασή τους με θάλασσα, το υπόστρωμά τους, με το αν είναι φυσικοί ή τεχνητοί κ.λπ. Οι πολύ γενικές κατηγορίες στις οποίες συνηθίζεται να ταξινομούνται οι υγρότοποι στην Ελλάδα είναι: δέλτα, έλη, λίμνες, λιμνοθάλασσες, πηγές, εκβολές, ποταμοί, τεχνητές λίμνες.

Οι 10 σπουδαιότεροι υγρότοποι έχουν χαρακτηρισθεί ως Υγρότοποι Διεθνούς Σημασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ, η οποία προάγει την προστασία όλων των υγροτόπων μιας χώρας. Ενδεικτικά είναι τα ψηφίσματα που έχουν υιοθετηθεί για τη διατήρηση και διαχείριση των μικρών υγροτόπων, για τους αστικούς υγροτόπους, και για τη διατήρηση των νησιωτικών υγροτόπων της λεκάνης της Μεσογείου.

Σύμφωνα με πρόσφατες απογραφές, η Ελλάδα διαθέτει περισσότερους από 2.200 μικρούς και μεγάλους υγροτόπους, οι οποίοι καταλαμβάνουν περίπου το 2% της γεωγραφικής επικράτειας. Από αυτούς οι 1.400 βρίσκονται στην ηπειρωτική Ελλάδα και οι 800 στα νησιά.

Το μεγαλύτερο τμήμα της υγροτοπικής έκτασης περιλαμβάνεται στο Δίκτυο Natura 2000. Η διατήρηση αυτών των υγροτόπων προάγεται μέσω των πολιτικών και μέτρων που λαμβάνονται για τις εν λόγω περιοχές.

Οι περισσότεροι υγρότοποι (πάνω από 1.000) καταλαμβάνουν πολύ μικρή έκταση, δημιουργώντας ένα πολύτιμο δίκτυο διαδρόμων, σταθμών και νησίδων, απαραίτητων για τη βιοποικιλότητα. Η διατήρησή τους, ακόμη και όταν βρίσκονται εκτός προστατευόμενων περιοχών, προβλέπεται από την εθνική νομοθεσία με λήψη μέτρων που αποτρέπουν την υποβάθμιση και απώλειά τους και από την Ενωσιακή νομοθεσία ως συνδετικών στοιχείων για την ενίσχυση της οικολογικής συνοχής του Δικτύου Natura 2000.

Οι υγρότοποι είναι από τους πιο πολύτιμους πόρους του πλανήτη μας. Συνθέτουν σπάνια οικοσυστήματα, φιλοξενούν τεράστιο πλούτο φυτών και ζώων, πολλά από τα οποία είναι ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα. Για τον άνθρωπο ορίζουν περιοχές ανυπολόγιστης αξίας: δίνουν νερό για ύδρευση και άρδευση, παράγουν αλιεύματα, δίνουν τροφή σε αγροτικά ζώα, εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν από πλημμύρες, ενεργούν ως φίλτρα καθαρισμού των ρύπων και βελτιώνουν την ποιότητα του νερού, παρέχουν ευκαιρίες για έρευνα, εκπαίδευση και αναψυχή, συνδέονται άρρηκτα με τον πολιτισμό. Οι υγιείς υγρότοποι στηρίζουν τη ζωή, την οικονομία και την ευημερία μας.

Πιέσεις και αλόγιστες χρήσεις εξακολουθούν να επιφέρουν στους υγροτόπους σημαντικά προβλήματα. Η διατάραξη των υδρολογικών συνθηκών (π.χ. αποστραγγίσεις, υδραυλικά έργα), η καταπάτηση και η μείωση της υγροτοπικής έκτασης (π.χ. προς όφελος αναπτυξιακών έργων), η ρύπανση (π.χ. από γεωργικές δραστηριότητες), η μη συνετή χρήση των φυσικών πόρων (π.χ. υπερβόσκηση, λαθροθηρία), κλονίζουν τις ισορροπίες της φύσης, υποβαθμίζουν τη βιοποικιλότητα, μειώνουν τα οφέλη που προσφέρουν. Στα ανωτέρω προστίθενται και οι μεγάλες πιέσεις που ασκούνται και από την αλλαγή του κλίματος.

Ιδιαιτέρως σκόπιμη είναι η θεσμική προστασία των ορίων των υγροτόπων. Εκεί δηλαδή, όπου υφίστανται οι μεγαλύτερες πιέσεις, όπως καταπατήσεις, εκχερσώσεις κ.λπ. Επιπλέον, η εξάλειψη των αιτίων των αλλοιώσεων και η αποκατάσταση των υγροτοπικών οικοσυστημάτων μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στη στήριξη των τροφικών αλυσίδων, στη μακροχρόνια αποτελεσματική διαχείριση της ποιότητας και της ποσότητας του νερού, στον μετριασμό των επιπτώσεων από ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. πλημμύρες, παρατεταμένη ξηρασία), και εν γένει στην προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες.

 

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Δικτυακός τόπος για τους Υγροτόπους της Ελλάδας

Υγρότοποι στην Ηπειρωτική Ελλάδα: πλήθος, έκταση, χωρική κατανομή