Η ευρύτερη περιοχή προστατεύεται από Διεθνείς Συμβάσεις, Ευρωπαϊκή και Εθνική Νομοθεσία.

 

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Τρεις περιοχές της Οροσειράς Ροδόπης έχουν χαρακτηριστεί ως Βιογενετικά Αποθέματα. Το «Παρθένο Δάσος Κεντρικής Ροδόπης» με έκταση 550 εκτάρια, το «Παρθένο Δάσος Παρανεστίου» με έκταση 500 εκτάρια και το «Φυσικό Μνημείο Δάσους Οξιάς» στην Τσίχλα - Χαϊντού Ξάνθης με έκταση 18 εκτάρια.

 

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000 έχουν ενταχθεί οι παρακάτω περιοχές της ευρύτερης περιοχής της Οροσειράς Ροδόπης:

Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (SAC)

• «Όρος Χαϊντού - Κούλα και γύρω κορυφές» (GR1120003)
• «Δάσος Φρακτού» (GR1140001)
• «Ροδόπη (Σμύδα)» (GR1140002)
• «Περιοχή Ελατιά, Πυραμίς Κούτρα» (GR1140003)
• «Κορυφές Όρους Φαλακρό» (GR1140004).

Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας (SPA)

• «Κεντρική Ροδόπη και Κοιλάδα Νέστου» (GR1140008)
• «Όρος Φαλακρό» (GR1140009).

 

ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Χαρακτηρισμοί προστατευόμενων περιοχών (Ν. 1650/86, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του από το Ν. 3937/2011):

Διατηρητέα μνημεία της φύσης

• Ένα τμήμα παρθένου δάσους οξυάς 180 στρεμμάτων στην περιοχή Τσίχλας του δημόσιου δάσους Δρυμού (Χαϊντούς)-Τραχωνίου του Ν. Ξάνθης (ΦΕΚ 121/Δ/21.02.1980).
• Δύο τμήματα του Παρθένου Δάσους Κεντρικής Ροδόπης στην περιοχή Παρανεστίου Ν. Δράμας, έκτασης 4.500 και 1000 στρεμμάτων αντίστοιχα (ΦΕΚ 121/Δ/21.02.1980).

Προστατευτικά Δάση

Το 2006, με το ΦΕΚ 253Δ/03.04.2006, χαρακτηρίστηκαν ως Προστατευτικά Δάση οι παρακάτω περιοχές:

• Μια δασική έκταση 17.766 στρεμμάτων στα διοικητικά όρια του Δήμου Κομοτηνής.
• Μια δασική έκταση 7.496 στρεμμάτων στον Δήμο Σαππών.
• Μια δασική έκταση 1.720 στρεμμάτων στην περιοχή του Δήμου Μαρώνειας.

Με το ίδιο ΦΕΚ χαρακτηρίστηκε ως «Απολύτως Προστατευτικό Δημόσιο Δάσος» μια δασική έκταση 40.862 στρεμμάτων στη Δυτική Ροδόπη.

Εθνικό Πάρκο

Οι χερσαίες και υδάτινες περιοχές της Οροσειράς Ροδόπης έχουν χαρακτηρισθεί το έτος 2009 ως Εθνικό Πάρκο με περιφερειακή ζώνη, με την ονομασία «Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης» (ΦΕΚ 445/Δ/02.10.2009). Παράλληλα, καθορίστηκαν εντός του πάρκου περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης (Α1, Α2, Α3), περιοχές Προστασίας της Φύσης (Β1, Β2, Β3, Β4, Β5, Β6, Β7), και περιοχές Ειδικής Διαχείρισης (Γ1, Γ2, Γ3, Γ4, Γ5), και περιοχές Ειδικής Διαχείρισης και Αειφορικής Χρήσης και Ανάπτυξης (Γ6α, Γ6β).

Προστατευόμενα τοπία και στοιχεία τοπίου ή προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί

Με την Απόφαση 71174/14 στο ΦΕΚ 264/Δ/19.06.2014, κηρύχθηκε Προστατευμένο Τοπίο στην περιοχή Βώλακα Δράμας σε έκταση Α εμβαδού 7.949 στρεμμάτων και Β εμβαδού 235 στρεμμάτων.

Καταφύγια άγριας ζωής

• «Νευροκόπι, Λειβαδακίου, Αχλαδιάς, Μικροκλεισούρας, Βώλακος, Γρανίτου Δήμου Κ. Νευροκοπίου» (απόφαση 161272/02.06.1982), τα όρια του τροποποιήθηκαν με τα ΦΕΚ 639/Β/28.05.2001 και 636/Β/24.08.1994.
• «Παρθένο Δάσος Σιλλής (Παρανεστίου)» στην Πρασινάδα Δράμας (ΦΕΚ 354/Β/22.06.81), τα όρια του οποίου τροποποιήθηκαν το 1987 (ΦΕΚ 234/Β/08.05.1987).
• «Τσανακ Ντερέ (Καρυόφυτο)» (ΦΕΚ 392/Β/25.05.1989).
• «Γέρακας - Ωραίου και Δήμου Σταυρούπολης» (ΦΕΚ 778/Β/14.10.1982), τα όρια του οποίου τροποποιήθηκαν το 2001 (ΦΕΚ 909/Β/16.07.2001), ΦΕΚ 1011/Β/02.08.2001, ΦΕΚ 1012/Β/02.08.2001).
• «Αετοράχη Παρανεστίου» (ΦΕΚ 759/Β/09.08.1977), τα όρια του οποίου τροποποιήθηκαν το 2005 (ΦΕΚ 1213/Β/31.08.2005).
• «Δρυμού Δήμου Σταυρούπολης» (Απόφαση 210501/1835/23.04.1977), τα όρια του οποίου τροποποιήθηκαν το 2001 (ΦΕΚ 909/Β/16.07.2001).

Μέτρα προστασίας:
Στην περιοχή αρμοδιότητας του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης (Ε.Π.Ο.Ρ.) έχουν καθοριστεί το έτος 2012 χρήσεις και περιορισμοί δόμησης για την προστασία χερσαίων και υδάτινων εκτάσεων με το ΦΕΚ 406/20.12.2012.

Τελευταία ενημέρωση: Μάρτιος 2024

Βλάστηση - Χλωρίδα

Η βλάστηση της Ροδόπης είναι εξαιρετικά πλούσια και διακρίνεται για την παρουσία ειδών που απαντούν σε βορειότερα και ψυχρότερα κλίματα. Πολλά αρκτικο-αλπικά, βόρεια ή κεντροευρωπαϊκά είδη έχουν ως νοτιότερο όριο εξάπλωσής τους τη Ροδόπη, όπως η λευκή ελάτη, η ερυθρελάτη, η σημύδα, η πενταβέλονη πεύκη κ.ά. Επίσης, η χλωρίδα της περιοχής περιλαμβάνει τοπικά ενδημικά είδη, βαλκανικά ενδημικά, φυτικά είδη σπάνια, που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Οι ζώνες βλάστησης στην περιοχή (Ντάφης 2006) είναι οι ακόλουθες:

• Η καθαρά μεσογειακή ζώνη της υψηλότερης, ψυχρότερης ζώνης των αείφυλλων πλατύφυλλων, με κουμαριές, φιλύκια, αγριελιές, κοκορετσιές, πρίνους, μελιές, κουτσουπιές και χνοώδεις δρύες.
• Η μεταβατική ζώνη (ανωμεσογειακή-υποηπειρωτική) από τη ζώνη των αείφυλλων στη ζώνη των πλατύφυλλων, με κυριαρχία του πρίνου και του γαύρου.
• Η ζώνη των θερμόφιλων φυλλοβόλων πλατύφυλλων, δηλαδή η ζώνη των φυλλοβόλων δρυοδασών, η οποία είναι και η σπουδαιότερη ζώνη της Ροδόπης, καθώς το ελληνικό τμήμα της Ροδόπης είναι κυρίως περιοχή δρυοδασών. Τα κυριότερα είδη δρυός, τα οποία δημιουργούν εκτεταμένα δάση, είναι η πλατύφυλλη δρυς (Quercus frainetto) και η απόδισκη βαλκανική δρυς (Quercus petraea subsp. medwediewii). Στην ίδια ζώνη εμφανίζονται μικρές συστάδες καστανιάς ή σε μίξη με τη δρυ, σποραδικά άτομα φλαμουριάς και συστάδες μαύρης πεύκης, η οποία δημιουργεί αμιγείς συστάδες, αλλά και μικτές με την πλατύφυλλη ή την απόδισκη δρυ.
• Η καθαρά ηπειρωτική ζώνη των περισσότερο ψυχρόβιων πλατύφυλλων ειδών, όπως η οξιά, η οποία δημιουργεί ομογενείς συστάδες ή μεικτές με πλατύφυλλη δρυ στη χαμηλότερη περιοχή, δηλαδή στον οικοτόνο μεταξύ των δρυοδασών και των δασών οξιάς.
• Η ζώνη των ψυχρόβιων κωνοφόρων, με δάση δασικής πεύκης, ερυθρελάτης και σημύδας. Τα είδη αυτά συνθέτουν καθαρά προαλπικά ή σκανδιναβικά τοπία. Η ζώνη των ψυχρόβιων κωνοφόρων εμφανίζεται κυρίως στη δυτική Ροδόπη.

Όσον αφορά στους τύπους οικοτόπων, στην περιοχή, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του έργου «Αναγνώριση και περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές ενδιαφέροντος για τη διατήρηση της φύσης», του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων ΦΥΣΗ 2000 και της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης της περιοχής Κεντρικής Ροδόπης (Γκατζογιάννης 1999), απαντούν 23 τύποι οικοτόπων, 5 από τους οποίους είναι προτεραιότητας.

Ειδικότερα όσον αφορά στα δάση, από τα πιο αξιόλογα οικοσυστήματα που χαρακτηρίζουν την οροσειρά της Ροδόπης είναι το δάσος της Σημύδας, το δάσος της Ελατιάς, το Παρθένο Δάσος του Φρακτού, η Χαϊντού-Κούλα με τις γύρω κορυφές, η περιοχή Τσίχλα-Δρυμού του Ν. Ξάνθης.

Πανίδα

Τα δάση της Ροδόπης παρέχουν καταφύγιο σε έναν μεγάλο αριθμό ειδών ζώων που ζουν, κινούνται και αναπαράγονται στην περιοχή, κάποια από τα οποία είναι σπάνια.

Για πολλά είδη μεγάλων θηλαστικών, όπως η αρκούδα, ο λύκος, το αγριόγιδο, το ελάφι, το ζαρκάδι και το αγριογούρουνο, η περιοχή αποτελεί το νοτιότερο όριο εξάπλωσής τους. Τα ζώα αυτά ζουν και αναπαράγονται στα πυκνά δάση ερυθρελάτης, οξιάς, βελανιδιάς και δασικής πεύκης. Τα κυριότερο θηλαστικό στην περιοχή είναι η καφέ αρκούδα, η οποία περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας ως Κινδυνεύον και αποτελεί είδος προτεραιότητας, σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Στην Κεντρική Ροδόπη υπολογίζεται ότι υπάρχουν 25-30 αρκούδες, οι οποίες βρίσκουν στα δάση της περιοχής ιδανικό περιβάλλον. Το αγριόγιδο, επιβιώνει στις απόκρημνες ορθοπλαγιές της Ροδόπης, στην περιοχή του Φρακτού. Ο πληθυσμός που έχει απομείνει είναι πλέον εξαιρετικά μικρός (υπολογίζεται σε 50-60 άτομα) και απαιτείται η λήψη αυστηρών μέτρων για την προστασία του. Άλλα σημαντικά είδη που έχουν καταγραφεί στην περιοχή είναι το τσακάλι, η αγριόγατα, ο ασβός, ο δασομυωξός, η βίδρα, καθώς και ορισμένα είδη νυχτερίδων που προστατεύονται από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

Όσον αφορά στην ορνιθοπανίδα, στην περιοχή έχουν καταγραφεί 139 είδη πτηνών, τα οποία, είτε ζουν μόνιμα, είτα φωλιάζουν και αναπαράγονται στην περιοχή, είτε τη χρησιμοποιούν ως σταθμό κατά τη μετανάστευσή τους ή για τη διαχείμασή τους. Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία του αγριόκουρκου και της αγριόκοτας, για τα οποία η περιοχή αποτελεί το μοναδικό μέρος φωλιάσματος στην Ελλάδα. Ο αγριόκουρκος είναι βιοενδείκτης πλούσιων οικολογικά δασών. Η παρουσία του, με πληθυσμό περίπου 330-380 ατόμων, υποδεικνύει τον κεντροευρωπαϊκό ψυχρόβιο χαρακτήρα των δασών της περιοχής, η οποία αποτελεί το νοτιότερο άκρο της χωροδιάταξής του στην Ευρώπη, μετά τη χερσόνησο του Άθω. Επίσης, τα δασικά συμπλέγματα της οροσειράς της Ροδόπης αποτελούν κύριο ενδιαίτημα των στρουθιόμορφων, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων απαντά στην περιοχή μελέτης. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι στην περιοχή αναπαράγονται πέντε (5) είδη αρπακτικών: ο ασπροπάρης, ο χρυσαετός, ο πετρίτης, ο μπούφος και το χαροπούλι, καθώς και δρυοκολάπτες όπως η μαυροτσικλητάρα και ο λευκονώτης. Ειδικότερα στην περιοχή της Ελατιάς, αναπαράγονται πολλά είδη που δεν απαντούν πουθενά αλλού στην Ελλάδα, όπως το φασσοπερίστερο, ο αιγωλιός, η μαυροτσικλητάρα, η χιονότσιχλα, ο δασοφυλλοσκόπος, η βουνοπαπαδίτσα και ο καρυδοσπάστης.  

Η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και όσον αφορά στην ιχθυοπανίδα, εξαιτίας της ύπαρξης ενός μεγάλου αριθμού μεγάλων και μικρών ρεμάτων, τα οποία έχουν νερό σε όλη τη διάρκεια του έτους. Στα νερά του Βαθυρέματος και του Στραβορέματος υπάρχουν πληθυσμοί άγριας πέστροφας Salmo trutta macedonicus (Salmo macrostigma Dumeril, 1858 σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ). Οι πέστροφες ζουν στα άνω τμήματα, κοντά στις πηγές των ποταμών και κάτω από αυτές, όπου τα νερά είναι καθαρά και τρεχούμενα, πλούσια σε διαλυμένο οξυγόνο. Ο πληθυσμός του είδους στα ρέματα θεωρείται απομονωμένος, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως γονιδιακό απόθεμα. Εξαιτίας της γενετικής απομόνωσης του πληθυσμού, η περιοχή μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ιδιαίτερης και εξαιρετικής σημασίας.

Για τα αμφίβια της περιοχής, τα κυριότερα ενδιαιτήματα είναι τα λιβάδια χωρίς μεγάλη κλίση, που διαρρέονται από ρέματα. Οι νερόλακκοι και οι διαπλατύνσεις των ρεμάτων αποτελούν αξιόλογα σημεία αναπαραγωγής για τα περισσότερα είδη αμφιβίων. την περιοχή έχουν καταγραφεί 11 είδη, εκ των οποίων, 2 είδη, η μπομπίνα (Bombina variegata) και ο λοφιοφόρος τρίτωνας (Triturus cristatus) περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και 4 είδη –ο πράσινος φρύνος (Bufo viridis), ο δενδροβάτραχος (Hyla arborea), ο ευκίνητος βάτραχος (Rana dalmatina) και ο βάτραχος των ρυακιών (Rana graeca), περιλαμβάνονται στο Παράρτημα IV της Οδηγίας. Το αφθονότερο στην περιοχή είδος είναι ο βάτραχος των βουνών (Rana temporaria), ενώ το είδος με την πιο ευρεία εξάπλωση είναι η σαλαμάνδρα (Salamandra Salamandra). Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, ο αλπικός τρίτωνας (Triturus alpestris) που έχει καταγραφεί σε λιβάδι, κοντά στο Βαθύρεμα.

Τελευταία ενημέρωση: Δεκέμβριος 2014

Πολιτισμός

Ιστορικοί χώροι και μνημεία πολιτισμού σκιαγραφούν την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής. Αρχαία και βυζαντινά κάστρα, λίθινα γεφύρια, παραδοσιακοί νερόμυλοι, οικισμοί, ήθη και έθιμα αιώνων συμπληρώνουν τον «πολιτιστικό χάρτη» της ορεινής Ροδόπης.

Πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας, η Ροδόπη και ο Νέστος αναφέρονται στις αρχαίες ελληνικές και λατινικές πηγές. Η Ροδόπη συναντάται στην αρχαία ελληνική μυθολογία ως πριγκίπισσα, κόρη του Στρυμόνα και αδερφή του Αίμου. Από τον έρωτα της Ροδόπης και του Αίμου γεννήθηκε ο Έβρος. Συγκρίνοντας τον εαυτό του και τη Ροδόπη με τον Δία και την Ήρα, ο Αίμος προκάλεσε την οργή του θεϊκού ζεύγους. Έτσι, αυτός και η Ροδόπη μεταμορφώθηκαν στα δύο ομώνυμα βουνά των Βαλκανίων. Σύμφωνα με μια άλλη παραλλαγή του μύθου, η Ροδόπη υπήρξε νύμφη θρακικής πηγής που αγάπησε τον Απόλλωνα και έγινε μητέρα του Κίκονα, γενάρχη των Κικόνων. Αθέτησε, όμως, τον όρκο παρθενίας που έδωσε στην Άρτεμη και η θεά τη μεταμόρφωσε σε πηγή.

Ίχνη εγκατάστασης στην περιοχή της Ροδόπης εντοπίζονται ήδη από την Παλαιολιθική εποχή, με ενδεικτική την εγκατάσταση στο σπήλαιο του Μααρά στην περιοχή της Δράμας, αλλά και θέσεις στην παρανέστια χώρα, όπως αυτή που εντοπίσθηκε στο Αρκουδόρεμα. Περισσότερες είναι οι πληροφορίες για την κατοίκηση της περιοχής κατά τη Νεολιθική περίοδο, οπότε και υπάρχουν μόνιμες πλέον εγκαταστάσεις με γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες. Τέτοιες θέσεις εντοπίσθηκαν στην κοιλάδα του Νέστου, αλλά κυρίως στην πεδιάδα της Δράμας, με σπουδαιότερες αυτές των Σιταγρών και του Αρκαδικού. Η κατοίκηση συνεχίζεται κατά την εποχή του Χαλκού σε οικισμούς όπως των Σιταγρών, στους Ποταμούς του Νομού Δράμας, αλλά και κοντά στη Σταυρούπολη του Νομού Ξάνθης, στο ύψωμα Μουργκάνα.

Η κατοίκηση κατά την εποχή του Σιδήρου είναι λιγότερο επιβεβαιωμένη αρχαιολογικά και περισσότερο στηριγμένη σε ιστορικές μαρτυρίες, όπως αυτές του Ηροδότου, αλλά και, σε πολλές περιπτώσεις, βασισμένη στην αφήγηση των Ομηρικών Επών.

Κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. ιδρύονται οι πρώτες αποικίες στη Θρακική ακτή και διαμορφώνονται διαφορετικές σφαίρες επιρροής και πεδία ανταγωνισμού, αλλά και συνύπαρξης, μεταξύ των θρακικών φύλων και των αποίκων. Μετά τους Περσικούς Πολέμους, δημιουργείται για πρώτη φορά μια ενιαία πολιτική οντότητα που συνενώνει πολλά θρακικά φύλα. Πρόκειται για το βασίλειο των Οδρυσών με επικεφαλής τον βασιλιά Τήρη. Το βασίλειο των Θρακών εξαπλώνεται από τα παράλια του Αιγαίου έως τον Δούναβη και από τον Στρυμόνα έως το Βυζάντιο, διανύοντας μια περίοδο περίπου δύο αιώνων ακμής.

Στα χρόνια του Φιλίππου Β΄, το θρακικό βασίλειο των Οδρυσών καταλύεται. Την ίδια περίοδο, ο Μακεδόνας βασιλιάς χτίζει οικισμούς και οχυρά για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της περιοχής. Τυπικά παραδείγματα είναι η ίδρυση της πόλης των Φιλίππων, αλλά και των κάστρων Καλύβας και Αερικού στην παρανέστια περιοχή.

Τα χρόνια των διαδόχων του Αλεξάνδρου, η Θράκη παίρνει μέρος στο θέατρο των εξελίξεων και στις διαμάχες των διαδόχων για την εξουσία. Μετά τα χρόνια της βασιλείας του Λυσιμάχου (323 - 281 π.Χ.), ο οποίος ευνόησε την εγκατάσταση Μακεδόνων στην περιοχή, αρχίζουν οι διαδοχικές κατακτήσεις των παραλίων από τους διαδόχους. Το 281 π.Χ., μετά τον θάνατο του Λυσιμάχου, η Θράκη περιέρχεται για ένα μικρό χρονικό διάστημα στα χέρια των Γαλατών και στη συνέχεια και πάλι στα χέρια των Μακεδόνων. Στην περιοχή της Δράμας, η κατοίκηση κατά τους ελληνιστικούς χρόνους επιβεβαιώνεται από την ανασκαφική έρευνα σε διάφορες θέσεις, όπως στην Καλή Βρύση κοντά στις πηγές του ποταμού Αγγίτη, όπου εντοπίσθηκε ιερό του Διονύσου, αλλά και στα νεκροταφεία οικισμών που εντοπίσθηκαν στην περιοχή.

Μετά την ήττα του Περσέα από τους Ρωμαίους στη μάχη της Πύδνας (168 π.Χ.) και την κατάλυση του Μακεδονικού βασιλείου σε τέσσερις μερίδες, όλες οι κτήσεις ανατολικά του Νέστου θα ενταχθούν στην πρώτη μερίδα με πρωτεύουσα την Αμφίπολη, ενώ το 46 π.Χ. η Θράκη θα γίνει ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα την Πέρινθο. Την περίοδο αυτή, ιδρύονται νέες πόλεις και αξιοποιείται το οδικό δίκτυο που διέρχεται από την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, με κύρια αρτηρία την Εγνατία οδό, γεγονός που ευνοεί τη δημιουργία νέων οικισμών.

Στην πεδιάδα της Δράμας δημιουργείται η εκτεταμένη «χώρα» της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων με πολλές «κώμες» και «αγροικίες», ο αριθμός των οποίων δεν έχει εξακριβωθεί έως σήμερα. Επιγραφικές μαρτυρίες, ταφικά μνημεία και πληθώρα ευρημάτων παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τις «κώμες» αυτές σε διάφορες περιοχές του Νομού Δράμας. Μέσα στα όρια της ρωμαϊκής αποικίας, σημαντική θέση έχουν και οι οχυρές ακροπόλεις που ελέγχουν δρόμους και αξιόλογα ποτάμια περάσματα προς την ενδοχώρα, κυρίως γύρω από κοιλάδες, όπως είναι η ακρόπολη της Πλατανιάς με ίχνη ανθρώπινης παρουσίας από την Εποχή του Σιδήρου (1050 - 800 π.Χ.) έως τα παλαιοχριστιανικά χρόνια και με χώρους κατοίκησης και ελέγχου στρατιωτικών πιθανότατα μονάδων για τη φύλαξη των παραποτάμιων δρόμων. Άλλες σημαντικές ακροπόλεις είναι της Αδριανής, των Πύργων, των Πηγών του ποταμού Αγγίτη, του Ξηροποτάμου, όπου εντοπίσθηκε και τμήμα ρωμαϊκού υδραγωγείου κ.ά. Οι ρωμαίοι αυτοκράτορες ιδρύουν στην περιοχή της Θράκης νέες πόλεις, όπως η Τραϊανούπολη, η Πλωτινόπολη, η Αδριανούπολη και η Τόπειρος στις όχθες του Νέστου, στην περιοχή της Ξάνθης, ενώ η κατοίκηση συνεχίζεται στους οικισμούς της ενδοχώρας και σε οχυρές θέσεις, όπως τα κάστρα της Καλύβας και του Αερικού. Το ανάγλυφο του Μίθρα Ταυροκτόνου (2ος - 3ος αιώνα μ.Χ.) που εντοπίσθηκε κοντά στον σημερινό οικισμό των Θερμών αποτελεί ένδειξη για την ύπαρξη οικισμών αυτής της περιόδου στην περιοχή.

Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, η μέριμνα των αυτοκρατόρων είναι η αναδιοργάνωση των αστικών κέντρων της Θράκης, αλλά και η οχύρωση θέσεων στρατηγικής σημασίας. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ενισχύει τα φρούρια της παρανέστιας περιοχής, όπως της Καλύβας και της Τοπείρου, και οικοδομεί οχυρωμένο λιμάνι στην Αναστασιούπολη. Παλαιοχριστιανικές θέσεις μαρτυρούνται στην εύφορη κοιλάδα ανάμεσα στο Φαλακρό όρος, το Μενοίκιο και τα όρη της Λεκάνης. Οι περισσότερες εντοπίσθηκαν στα πεδινά (Κεφαλάρι, Προσοτσάνη, Σιταγροί, Αργυρούπολη), ενώ στα ορεινά εντοπίσθηκαν μόνο η Αδριανή και η Πλατανιά.

Κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους, οι ιδιαίτερες ιστορικές και πολιτικές συνθήκες, αλλά και οι έριδες που σπάρασσαν την αυτοκρατορία, οδηγούν στην ανακατάταξη των οικισμών και στη μετατροπή των αρχαίων πόλεων και πολισμάτων σε κάστρα με χαρακτήρα οχυρό, περιορισμένη έκταση και πρωτεύοντα σκοπό την ασφάλεια των κατοίκων τους. Σημαντικές θέσεις με τη μορφή της μεσοβυζαντινής πόλης, δηλαδή ισχυρών κάστρων, κατά τον 9ο αιώνα μ.Χ., ήταν η Ξάνθεια, το Πολύστυλο και το Περιθεώριο. Την ίδια περίοδο, η Δράμα εξελίσσεται σε ισχυρό κάστρο, στο οποίο εδρεύει στρατιωτικός διοικητής για τον έλεγχο της γύρω περιοχής, αν και εξακολουθεί να υπάγεται διοικητικά και εκκλησιαστικά στους Φιλίππους.

Καθόλη τη διάρκεια της υστεροβυζαντινής περιόδου, αρχής γενομένης από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους (1204), η περιοχή γνωρίζει αλλαγές που σχετίζονται με τις διαρκείς επιδρομές και κατακτήσεις της. Οι αλλαγές αυτές αποτυπώνονται τόσο στην αρχιτεκτονική των μεσοβυζαντινών πόλεων, όσο και στην κοινωνική και πολιτική δομή των ίδιων των κοινοτήτων.

Σήμερα, η εικόνα της εγκατάλειψης στα ορεινά χωριά του Νομού Δράμας είναι έντονη. Τα ερείπια που διασώζονται, ξυπνούν μνήμες από τη συμβίωση Τούρκων, Βουλγάρων και Ελλήνων προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Αντίθετα με τα ορεινά χωριά της Δράμας, τα Πομακοχώρια του Νομού Ξάνθης παραμένουν ζωντανό κομμάτι της Κεντρικής Ροδόπης και μία από τις ελάχιστες ακριτικές γωνιές της Ελλάδας που δεν επηρεάστηκε από το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα.

Η Ροδόπη σηματοδοτεί έναν τόπο πλούσιο σε παραδόσεις, με ιδιαίτερα πολιτισμικά γνωρίσματα και ξεχωριστή φυσιογνωμία. Μια σειρά από δρώμενα που συνδέονται με τον κύκλο της βιολογικής, αλλά και της κοινωνικής ζωής, τελούνται καθόλη τη διάρκεια του έτους, ενώ μεγάλες θρησκευτικές γιορτές συνδέονται με λαϊκές δοξασίες και παραδόσεις που χάνονται στο βάθος του χρόνου.

Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει πληθώρα τέτοιων παραδοσιακών δρώμενων, όπως το δωδεκαήμερο στη Δράμα, τους «Αράπηδες» στο Μοναστηράκι κατά τα Θεοφάνεια, τους ζωόμορφους «Μπαμπούγερους» που πραγματοποιούνται στον οικισμό της Καλής Βρύσης, την αναπαράσταση του γάμου, ένα από τα πλέον δημοφιλή λαϊκά δρώμενα της περιοχής, τα ανταμώματα των Σαρακατσάνων κ.ά. Διάφορες εκδηλώσεις οργανώνονται κατά την εαρινή περίοδο, οι οποίες αρχίζουν με τους εορτασμούς της πασχαλινής περιόδου. Εντυπωσιακές είναι και οι πυροβασίες που τελούνται στη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης σε διάφορες περιοχές του Νομού Δράμας.

Υποδομές περιβαλλοντικής ενημέρωσης

Οι υποδομές ενημέρωσης και εκπαίδευσης που λειτουργούν στην περιοχή παρέχουν επαρκή πληροφόρηση για τον φυσικό πλούτο της Ροδόπης, αλλά και στοιχεία για την άνετη και ικανοποιητική περιήγηση του επισκέπτη στην περιοχή. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες:

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ροδόπης (Παρανέστι)
Λειτουργεί από το 2002 στο Παρανέστι Δράμας από την Αναπτυξιακή Δημοτική Επιχείρηση Παρανεστίου. Ο εκθεσιακός χώρος ξεπερνά τα 300 τετραγωνικά μέτρα και αποτελεί μοναδική ευκαιρία γνωριμίας του επισκέπτη με το φυσικό περιβάλλον της οροσειράς της Ροδόπης και της κοιλάδας του Νέστου.

Κέντρο Επισκεπτών Φρακτού (Δασικό Εργοτάξιο Φρακτού)
Χωροθετημένο στην περιφερειακή ζώνη του Παρθένου Δάσους, στις εγκαταστάσεις του δασικού εργοταξίου, παρέχει στον επισκέπτη του σύντομη πληροφόρηση για την περιοχή, συμβάλλοντας στην ευαισθητοποίηση και την άνετη περιήγησή του στο δάσους του Φρακτού.

Κέντρο Πληροφόρησης Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης (Δράμα)
Οργανώθηκε το 2020 στο Πάρκο Αγίας Βαρβάρας, στην καρδιά της Δράμας, στεγάζεται στην αίθουσα ΜΕΛΙΝΑ που παραχωρήθηκε από τον Δήμο Δράμας και λειτουργεί υπό την εποπτεία της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου - Βιστωνίδας και Ροδόπης. Ο εκθεσιακός χώρος, οργανωμένος με σύγχρονα και ιδιαίτερα ελκυστικά μέσα, συγκεντρώνει έγκυρη πληροφορία για το Εθνικό Πάρκο, περιλαμβάνει εντυπωσιακό φωτογραφικό υλικό, ενσωματώνει πραγματικά υλικά, όπως απολιθώματα φυτών και δείγματα ζώων, αξιοποιεί σύγχρονα μέσα και δυναμικά εκθέματα. Προβολές μεγάλης κλίμακας, εφαρμογές σε οθόνες αφής, φωτογραφίες εύρους 360ο, τεχνικές επαυξημένης πραγματικότητας, συνδυάζονται με εντυπωσιακές στατικές επιφάνειες, οργανώνοντας έναν ελκυστικό εκθεσιακό χώρο. Την εμπειρία εμπλουτίζουν η παιδική γωνιά και ο περιβάλλοντας χώρος, οργανωμένος με καθιστικά και graffiti εμπνευσμένα από τη φύση της Ροδόπης.

Τελευταία ενημέρωση: Μάρτιος 2024

Σύμφωνα με την αποδελτίωση Τύπου για την περιοχή…

 

Τον Ιούνιο του 2004 ο Αρκτούρος ανέλαβε εκστρατεία για τη διάσωση των ορεινών οικοσυστημάτων. Σκοπός της εκστρατείας ήταν η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στις ορεινές προστατευόμενες περιοχές της χώρας συμπεριλαμβανομένης και της Ροδόπης.
(Η Χώρα 5/6/2004)

Τον Νοέμβριο του 2005 έγινε η επίσημη παρουσίαση των Multimedia DVD και CD ROM με τίτλο «Ροδόπη: Οδοιπορικό στη γη του Ορφέα και του Διονύσου» και των νέων εντύπων τουριστικής προβολής του Νομού Ροδόπης μαζί με φωτογραφικό λεύκωμα, σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Νομαρχιακή Επιχείρηση Ανάπτυξης Ροδόπης.
(Κέρδος 1/11/2005)

Τον Αύγουστο του 2006 στο πλαίσιο του προγράμματος Natura εντάχθηκαν 61.000 στρέμματα στη Ροδόπη. Οι εκτάσεις αυτές είναι καλλιεργήσιμες και είχαν υποστεί υποβάθμιση λόγω της υπεράντλησης των υδάτων ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και λόγω της αύξησης της αλατότητας από την υφαλμύρωση.
(Μακεδονία 9/8/2006)

Τον Αύγουστο του 2007 η Υπερνομαρχία Δράμας – Καβάλας – Ξάνθης αξιοποιώντας το Πρόγραμμα Interreg IIIA/Phare CBC προσπάθησε να αναδείξει τις άγνωστες ομορφιές της ορεινής Ροδόπης με φυσικό και αισθητικό ενδιαφέρον. Το σχέδιο ανάδειξης υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων.
(Μακεδονία 5/8/2007)

Τον Οκτώβριο του 2007 διοργανώθηκε Υπερμαραθώνιος «γνωριμίας» με το φυσικό πλούτο στη Ροδόπη. Συμμετείχαν δεκάδες ερασιτέχνες αθλητές και διέσχισαν τα μονοπάτια της Ροδόπης σε έναν αγώνα βουνού που καλείται «Μονοπάτι Παρθένου Δάσους».
(Αυριανή 25/9/2007, Τα Νέα 21/9/2007, Αυριανή 25/9/2007, Θεσσαλονίκη 25/9/2007, Αυριανή 24/9/2007, Εγνατία 26/9/2007, Άνω Κάτω 27/9/2007, Η Ακρόπολη 13/10/2007)

Τον Δεκέμβριο 2007 διοργανώνεται από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δράμας - Καβάλας - Ξάνθης, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, η 3η τεχνική συνάντηση του έργου «Κοινές προσεγγίσεις για τον σχεδιασμό της ανάδειξης οικολογικά ευαίσθητων περιοχών στη Ροδόπη», στο πλαίσιο του Προγράμματος INTERREG IIA/PHARE CBC Ελλάδα-Βουλγαρία.
(ΕΞΠΡΕΣ 14/12/2007, Ταχυδρόμος της Καβάλας 19/12/2007, Ο Χρόνος 20/12/2007)

Τον Μάρτιο 2008 διοργανώνεται από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δράμας – Καβάλας – Ξάνθης σε συνεργασία με το ΕΚΒΥ η τελική τεχνική συνάντηση του έργου «Κοινές προσεγγίσεις για τον σχεδιασμό της ανάδειξης οικολογικά ευαίσθητων περιοχών στη Ροδόπη», στο πλαίσιο του Προγράμματος INTERREG IIA/PHARE CBC Ελλάδα-Βουλγαρία.
(Ταχυδρόμος της Καβάλας 28/3/2008)

Τη δημιουργία Διασυνοριακού Πάρκου στην προστατευόμενη περιοχή της οροσειράς Ροδόπης, που μοιράζει την έκτασή της σε Ελλάδα και Βουλγαρία, προτείνουν περιβαλλοντικές οργανώσεις, επιστήμονες και ΜΚΟ από τις δύο χώρες, σε διεθνή συνάντηση που γίνεται στο Παρανέστι της Δράμας.
(Έθνος 17/3/2008)

Ύστερα από πρόταση της ελληνικής ομοσπονδίας (ΕΟΟΑ), το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6 διέρχεται από την οροσειρά της Ροδόπης. Το ευρωπαϊκό μονοπάτι αρχίζει από τη Σκανδιναβία και καταλήγει στο Αιγαίο. Στην Ελλάδα εισέρχεται από τον Προμαχώνα Σερρών και αφού διέλθει από τους νομούς Δράμας και Ξάνθης εισέρχεται στη Ροδόπη, στον Νομό Έβρου και μέσω Αλεξανδρούπολης κατευθύνεται στη Σαμοθράκη.
(Θεσσαλονίκη 11/8/2008)

Με κοινή υπουργική απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ χαρακτηρίζεται ως Εθνικό Πάρκο η Οροσειρά Ροδόπης. Το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης περιλαμβάνει χερσαίες και υδάτινες περιοχές καλύπτοντας στο σύνολό του έκταση 1,7 εκατ. στρεμμάτων.
(ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 1/10/2009, ΑΥΡΙΑΝΗ 1/10/2009, Realnews 4/10/2009, ΑΥΡΙΑΝΗ 4/10/2009)

Τον Απρίλιο του 2012 ολοκληρώθηκε το τριετές έργο «Προστασία και Ανόρθωση Υδατικών και Δασικών Πόρων Νομού Ροδόπης». Το έργο υλοποίησε η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας και Θράκης, μέσω των αρμόδιων διευθύνσεών της, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων (ΕΚΒΥ). Η αναγκαιότητα υλοποίησης του έργου προέκυψε από σχετική μελέτη του ΕΚΒΥ, όπου διατυπώνονται οι σκοποί προστασίας, οι προτεραιότητες και οι προτεινόμενες παρεμβάσεις για τη διατήρηση, προστασία και αειφόρο αξιοποίηση των φυσικών πόρων του νομού.
(Η Καθημερινή 27/4/2012, Realnews 29/4/2012, Αγγελιοφόρος 29/4/2012)

Τον Ιούλιο του 2016, τίθεται σε διαβούλευση το Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος «Χαρακτηρισμός χερσαίων και υδάτινων περιοχών της οροσειράς Ροδόπης ως Εθνικό Πάρκο» που θωρακίζει και κάνει αυστηρότερο το καθεστώς προστασίας του εθνικού πάρκου.
(Η Εφημερίδα των Συντακτών 01/07/2016, Η Αυγή 01/07/2016)

Τον Ιανουάριο 2018 πραγματοποιείται στην Κομοτηνή η πρώτη συνάντηση εργασίας μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων εταίρων για το έργο «Βελτίωση της βιοποικιλότητας μέσω της διαχείρισης και προστασίας των σπάνιων ειδών οικοτόπων στου ποταμούς Άρδα και Νέστο, καθώς και στην οροσειρά της Ροδόπης - Wild Life for EVER» του Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας Interreg V-A Ελλάδα-Βουλγαρία 2014-2020.
(Η Γνώμη 11/1/2018)

Τον Σεπτέμβριο 2018, με αφορμή τις Ημέρες Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης, δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις από Ελλάδα και Βουλγαρία, η Καλλιστώ και η Balkani, διοργανώνουν δημόσια συζήτηση με θέμα τη διασυνοριακή συνεργασία για την προστασία της φύσης της Οροσειράς της Ροδόπης.
(Ελεύθερη ώρα 26/9/2018)

Τον Οκτώβριο του 2019 ξεκίνησε επίσημα το πενταετές ευρωπαϊκό έργο LIFE ARCPROM μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας που θα υλοποιηθεί σε τέσσερις προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα, ανάμεσά τους και στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης, με κοινό στόχο τη συνύπαρξη του ανθρώπου με την αρκούδα.
(Agrenda 7/12/2019)

Τελευταία ενημέρωση: Δεκέμβριος 2021