Κοτύχι - Στροφυλιά
Λιμνοθάλασσα Πρόκοπος και δάσος Στροφυλιάς Γενική άποψη του δάσους Στροφυλιάς Γενική άποψη της λιμνοθάλασσας Πρόκοπος, στο βάθος διακρίνεται το δάσος της Στροφυλιάς Παραδοσιακό διβάρι στη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος Παραδοσιακή καλύβα στη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος Ψάρεμα στη λιμνοθάλασσα Κοτύχι
Λιμνοθάλασσα Πρόκοπος και δάσος Στροφυλιάς
Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ/Λάμπρος Λογοθέτης
Γενική άποψη του δάσους Στροφυλιάς
Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ/Λάμπρος Λογοθέτης
Παραδοσιακό διβάρι στη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος
Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ/Λάμπρος Λογοθέτης
Παραδοσιακή καλύβα στη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος
Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ/Λάμπρος Λογοθέτης
Ψάρεμα στη λιμνοθάλασσα Κοτύχι
Φωτ. Αρχείο ΕΚΒΥ/Λάμπρος Λογοθέτης

Η περιοχή των Υγροτόπων Κοτυχίου και του Δάσους Στροφυλιάς εκτείνεται στις βορειοδυτικές ακτές της Πελοποννήσου.

Πρόκειται για ένα παράκτιο μωσαϊκό οικοσυστημάτων, όπου τα ρηχά νερά αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο. Το μωσαϊκό αυτό αρχίζει από το ακρωτήριο του Άραξου με ασβεστολιθικούς λόφους και αμμώδεις παραλίες και συνεχίζεται νότια με μια σειρά υγροτόπων διαφόρων τύπων, με πευκοδάση και δάση φυλλοβόλων δρυών και με εκτενείς αμμώδεις ακτές. Περιλαμβάνει τη λιμνοθάλασσα Κοτυχίου (με ποικίλη αλατότητα και μια αμμώδη παράκτια λωρίδα), τις λιμνοθάλασσες Άραξος και Πρόκοπος, το έλος γλυκού νερού Λάμια που καλύπτεται από χαμηλή βλάστηση και το περίφημο δάσος της Στροφυλιάς με ομπρελοειδή πεύκα και με εκτεταμένη αμμώδη ακτή και αμμόλοφους.

Η λιμνοθάλασσα του Αράξου, στο βόρειο τμήμα του ομώνυμου ακρωτηρίου, είναι μια μεσότροφη λιμνοθάλασσα με σχετικά υψηλή αλατότητα. Ονομάζεται και λιμνοθάλασσα του Πάπα, επειδή, επί ενετοκρατίας, το Βατικανό προμηθευόταν από αυτή μεγάλες ποσότητες τσιπούρας.

Πάνω από το ακρωτήριο Αράξου, δεσπόζει ο ασβεστολιθικός λόφος Μαύρα Βουνά, οι νότιοι πρόποδες του οποίου βρέχονται από τη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος και οι δυτικοί από το Ιόνιο Πέλαγος. Ο Πρόκοπος έχει υφάλμυρα ύδατα, η αλατότητα των οποίων γίνεται μεγαλύτερη κοντά στον δίαυλο επικοινωνίας της με τη θάλασσα. Τη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος διαδέχεται νοτιότερα το έλος της Λάμιας, ένα έλος γλυκού νερού, το οποίο καλύπτεται σχεδόν ολόκληρο με ψαθί και αγριοκάλαμο. Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, το έλος της Λάμιας ήταν η κατοικία του μυστηριώδους ξωτικού ή της νεράιδας που οι ντόπιοι αποκαλούσαν «λάμια». Τη νύχτα ακούγονταν οι ηχηρές κραυγές της λάμιας, οι οποίες, όπως αργότερα διαπιστώθηκε προέρχονται από τον ήταυρο (Botaurus stellaris), ένα είδος ερωδιού που φωλιάζει στους καλαμώνες.

Ακόμη νοτιότερα, κοντά στη Μανωλάδα, οι φυσικές εκτάσεις διακόπτονται από αγρούς και αμέσως μετά απλώνεται αυτή καθαυτή η λιμνοθάλασσα Κοτύχι. Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι, μετά την αποξήρανση της λίμνης Αγουλινίτσας, παραμένει ο μεγαλύτερος ενιαίος υγρότοπος της Πελοποννήσου, με έκταση περίπου 7.500 στρέμματα. Διαχωρίζεται από τη θάλασσα με μια επιμήκη αμμονησίδα και επικοινωνεί με αυτήν από ένα άνοιγμα που υπάρχει περίπου στο μέσο της αμμονησίδας. Η λιμνοθάλασσα δέχεται πολλά γλυκά νερά από τους χειμάρρους που εκβάλλουν σε αυτή και αποτελεί ένα από τα παραγωγικότερα φυσικά ιχθυοτροφεία της Ελλάδας.

Μεταξύ της λιμνοθάλασσας Πρόκοπος και της ακτής που απλώνεται στα νότια, υπάρχει μια φαρδιά λωρίδα αμμώδους εδάφους, όπου φύεται ένα μοναδικό δάσος, το ονομαστό δάσος της Στροφυλιάς με τις κουκουναριές (Pinus pinea). Το δάσος της Στροφυλιάς εκτείνεται προς νότο περίπου τα 7 χιλιόμετρα, κατά μήκος της αμμουδερής παραλίας από τη θέση Καλογριά στους πρόποδες του λόφου Μαύρα Βουνά, σχεδόν έως το ακρωτήριο Κουνουπέλι. Η δασοσκέπαστη αυτή λωρίδα, μέσου πλάτους 1.250 μέτρων, συγκροτείται από σχεδόν παράλληλες ζώνες βλάστησης, οι οποίες περιλαμβάνουν χαλέπιο πεύκη (Pinus halepensis), διάφορα είδη θάμνων και κουκουναριές (Pinus pinea). Κατά τμήματα, διακόπτεται από πλημμυρισμένες εκτάσεις, δημιουργώντας, έτσι, τοπίο μοναδικής ομορφιάς.

Η περιοχή υπάχθηκε, σύμφωνα με τον Νόμο 3044/2002 (ΦΕΚ 197/Α/27.8.2002), στην περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς, ο οποίος μετονομάστηκε σε Φορέα Διαχείρισης Κοτυχίου-Στροφυλιάς και Κυπαρισσιακού κόλπου με τον Νόμο 4519/2018 ΦΕΚ 25/Α/20-2-2018 "Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και άλλες διατάξεις". Με τον Ν. 4685/2020, ο Φορέας εντάχθηκε στον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) και ενσωματώθηκε στην Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Στροφυλιάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Πελοποννήσου.

Η ευρύτερη περιοχή προστατεύεται από Διεθνείς Συμβάσεις, Ευρωπαϊκή και Εθνική Νομοθεσία.

 

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Η Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου προστατεύεται ως Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ με κωδικό 3GR011 (Ramsar Information Sheet).

 

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Η περιοχή εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000 (Ειδικές Ζώνες Διατήρησης – SAC, και Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας - SPA).

Ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (SAC) έχουν χαρακτηρισθεί οι περιοχές:

  • «Λιμνοθάλασσα Κοτύχι, Βρίνια» (GR2330006)
  • «Παράκτια Θαλάσσια Ζώνη από Ακρωτήριο Κυλλήνεως Τούμπι - Καλογριά» (GR2330007)
  • «Λιμνοθάλασσα Καλογριάς, Δάσος Στροφυλιάς και Έλος Λάμιας, Άραξος» (GR2320001)

Ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας (SPA) έχουν χαρακτηρισθεί οι περιοχές:

  • «Λιμνοθάλασσα Κοτύχι - Αλυκή Λεχαινών» (GR2330009)
  • «Υγρότοποι Καλογριάς - Λάμιας και Δάσος Στροφυλιάς» (GR2320011)

Το είδος Pinus pinea (κουκουναριά) θεωρείται σπάνιο και απειλούμενο είδος στην Ευρώπη. Περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (ΙUCN) και προστατεύεται σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

 

ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Χαρακτηρισμοί προστατευόμενων περιοχών (Ν. 1650/86, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του από το Ν. 3937/2011):

 

Εθνικό Πάρκο

Οι χερσαίες, υδάτινες και θαλάσσιες περιοχές της Λιμνοθάλασσας Κοτυχίου, του Δάσους της Στροφυλιάς και της ευρύτερης περιοχής τους έχουν χαρακτηρισθεί το έτος 2009 ως Εθνικό Πάρκο με την επωνυμία «Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κoτυχίου – Στροφυλιάς» (ΦΕΚ 159/Δ/29.04.2009).

Εντός του εθνικού πάρκου καθορίστηκε Περιοχή Προστασίας της Φύσης (Ζώνη Α), Περιφερειακή Ζώνη Προστασίας του Εθνικού Πάρκου (Ζώνη Β), και οι ζώνες ΑΒ1, ΑΒ2, Α1 και Β1.

Εκτός του εθνικού πάρκου καθορίστηκε η θεσμοθετημένη Λατομική Ζώνη στην περιοχή των Μαύρων Βουνών (Ζώνη ΒΑ) και η ευρύτερη ζώνη (Ζώνη Γ) που περιλαμβάνει την ευρύτερη της λεκάνη απορροής της Λατομικής Ζώνης.

 

Καταφύγια άγριας ζωής

Στις περιοχές Βιοτόπου Δάσους Στροφυλιάς - Λίμνης Πρόκοπου - Λάμιας, Δήμου Λαρισσού Νομού Αχαΐας, ιδρύθηκε το έτος 2002 μόνιμο καταφύγιο άγριας ζωής με το ΦΕΚ 39/Β/18.01.2002.

Ρυθμίσεις προστασίας: Εντός του καταφυγίου απαγορεύεται η θήρα, η σύλληψη κάθε είδους άγριας πανίδας για μη ερευνητικούς σκοπούς, η καταστροφή κάθε είδους ζώνης με φυσική βλάστηση, η καταστροφή των ζωντανών φυτοφρακτών, η αμμοληψία, η αποστράγγιση και αποξήρανση ελωδών εκτάσεων, η ρύπανση των υδατικών πόρων και η ένταξη έκτασης του καταφυγίου άγριας ζωής σε πολεοδομικό ή ρυμοτομικό σχεδιασμό. Η εκτέλεση έργων ή εργασιών και ιδίως, αλιευτικά έργα, έργα αναδασμού, τουριστικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, κατασκηνώσεις, λατομεία και δρόμοι εκτελούνται αφού προηγουμένως έχει υποβληθεί Μ.Π.Ε. τύπου Α΄ και έχει χορηγηθεί Ε.Π.Ο.

 

Μέτρα προστασίας:

Μια σειρά μέτρων και οριοθέτηση ζωνών εφαρμόζονται από το Σεπτέμβριο του 1996 από το Υπουργείο Γεωργίας, Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης. Οι κύριες ζώνες και τα μέτρα μπορούν να περιγραφούν σύντομα ως:

ΖΩΝΗ Α

Περιλαμβάνει το Δάσος Στροφυλιάς, τον Υγρότοπο του Πρόκοπου, το Βάλτο Λάμιας, υγρά λιβάδια, αμμοθίνες, τη Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου, καλαμιώνες και μια ρηχή παράκτια περιοχή. Περιοχές που περιλαμβάνουν τους πιο ευαίσθητους βιότοπους πουλιών, ορίζονται εντός της Ζώνης Α.

Στη Ζώνη Α, εκτός των καθορισμένων βασικών περιοχών, οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες (υπό συγκεκριμένους όρους) είναι: επιστημονική έρευνα, επισκέψεις για περιβαλλοντική εκπαίδευση, ήπια αναψυχή, ελεγχόμενη δημόσια χρήση δρόμων στην είσοδο της ζώνης, μετακίνηση των οχημάτων μόνο σε δρόμους που έχουν ολοκληρωθεί, έργα συντήρησης για τα είδη και τους οικοτόπους, συντήρηση των υφιστάμενων αρδευτικών έργων, ελεύθερη εκτατική βόσκηση βοοειδών και προβάτων, βελτίωση των υφιστάμενων στάβλων εκτός του δάσους από όπου πρέπει να απομακρυνθούν, χρήση των λιμνοθαλασσών για υδατοκαλλιέργεια, θαλάσσια αλιεία και γεωργία, προώθηση βιολογικής καλλιέργειας, διατήρηση υφιστάμενων γεωτρήσεων στο δάσος (νέες γεωτρήσεις απαγορεύονται), αναδάσωση αποψιλωμένων τμημάτων.

Η περιοχή Ραμσάρ περιλαμβάνεται στη Ζώνη Α.

 

ΖΩΝΗ Β

Μια Ρυθμιστική Ζώνη B έχει προσδιοριστεί και η οποία περιλαμβάνει τη Λιμνοθάλασσα Καλόγρια, τα Όρη Μαύρα Βουνά, γεωργική γη και οικισμούς.

Στη Ζώνη αυτή επιτρέπονται δραστηριότητες σύμφωνα με όρους: επιστημονική έρευνα, δωρεάν εκτατική βόσκηση (εκτός από τις κατσίκες) και διατήρηση στάβλων, γεωργία σε γεωργική γη, βελτίωση του υφιστάμενου συστήματος άρδευσης, κατασκευή θερμοκηπίων, αλιεία, υδατοκαλλιέργεια και κυνήγι σύμφωνα με τους υπάρχοντες κανονισμούς, χρήση των αλυκών, διατήρηση και βελτίωση του οδικού συστήματος (κατασκευή δρόμων που οδηγούν στη Ζώνη Α απαγορεύονται), έργα βελτίωσης, διατήρηση και εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων λειτουργικών και μεταφορικών εγκαταστάσεων, ανασκαφή, κτίρια για κατοικία, αθλητισμό, αναψυχή και τουριστικές εγκαταστάσεις.

 

ΖΩΝΗ Γ

Η ευρύτερη περιοχή που αναφέρεται ως Ζώνη Γ, περιλαμβάνει τη λεκάνη απορροής των παραπάνω Ζωνών Α και Β.

Στην εν λόγω ζώνη, απαγορεύονται η εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων σε απόσταση μικρότερη από 250 m από την κοίτη του ποταμού, η πλήρωση του είτε με επεξεργασμένα είτε με ανεπεξέργαστα λύματα, η εγκατάσταση πυρηνικών σταθμών, καθώς και η βαριά βιομηχανία.

 

Με την Απόφαση  Αριθμ. οικ. 25794 στο ΦΕΚ 141/Δ/24.05.2016 αποφασίστηκαν: "Μέτρα για την προστασία των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών των «GR2330005: Θίνες και παραλιακό Δάσος Ζαχάρως, Στροφυλιά, Κακόβατος», «GR2330008: Θαλάσσια περιοχή Κόλπου Κυπαρισσίας: Ακρ. Κατάκολο -Κυπαρισσία» και «GR2550005: Θίνες Κυπαρισσίας (Νεοχώρι - Κυπαρισσία)» και της ευρύτερης περιοχής» τους".

 

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΤΟΥ ΕΚΒΥ

Η περιοχή περιλαμβάνεται στον κατάλογο των Ελληνικών Υγροτόπων του ΕΚΒΥ (Φυτώκα κ.άλ., 2000*). Συγκεκριμένα περιλαμβάνονται οι παρακάτω περιοχές:

  • «ΛΘ. ΚΟΤΥΧΙΟΥ ή ΛΘ. ΚΟΤΥΧΙ ή ΝΕΒΥΘΟΣ» με κωδικό GR233221000 και τυπολογία κατά Ramsar «Παράκτια υφάλμυρη / αλμυρή λιμνοθάλασσα».
  • «ΛΘ. ΑΡΑΞΟΥ ή ΠΑΠΠΑ ή ΚΑΛΟΓΡΙΑΣ» με κωδικό GR232224000 και τυπολογία κατά Ramsar «Παράκτια υφάλμυρη / αλμυρή λιμνοθάλασσα».
  • «ΕΛ. ΛΑΜΙΑΣ» με κωδικό GR232222000 και τυπολογία κατά Ramsar «Παράκτια υφάλμυρη λιμνοθάλασσα».
  • «Λ. ΠΡΟΚΟΠΟΥ» με κωδικό GR232223000 και τυπολογία κατά Ramsar «Παράκτια υφάλμυρη λιμνοθάλασσα».

* Φυτώκα, Ελένη, Θ. Παρτόζης, Δ. Χουβαρδάς, Π.Α. Γεράκης και Μ. Καρτέρης. 2000. Απογραφή Ελληνικών Υγροτόπων στο πλαίσιο του έργου «Ενημέρωση και Εμπλουτισμός Εθνικής Βάσης Δεδομένων για τους Ελληνικούς Υγροτόπους». Βάση Δεδομένων. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Βλάστηση - Χλωρίδα

Το δάσος της Στροφυλιάς συγκροτείται από σχεδόν παράλληλες ζώνες βλάστησης. Προς τη θάλασσα υπάρχουν άτομα χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis) και θαμνοκυπάρισσα (Juniperus phoenicea) σε θαμνοειδή, νάνα μορφή, εξαιτίας των δυνατών θαλάσσιων ανέμων. Ακολουθεί πυκνό δάσος χαλεπίου πεύκης, ενώ πιο εσωτερικά αρχίζουν να ξεπροβάλλουν οι κουκουναριές (Pinus pinea). Σε κάποιες περιοχές η ζώνωση συνεχίζεται με δάση ήμερων βελανιδιών (Quercus ithaburensis ssp. macrolepis), για να καταλήξει, τελικά, στα βούρλα (Juncus sp.) και στα νεροκάλαμα (Phragmites sp.) των εσωτερικών υγροτόπων.

Παρόλο που βρίσκεται σε φάση υποχώρησης και η αναγέννησή του είναι περιορισμένη λόγω συλλογής των σπερμάτων και βόσκησης, το δάσος της κουκουναριάς στη Στροφυλιά αντιπροσωπεύει το 80% τέτοιων δασών στην Ελλάδα και είναι το σπουδαιότερο της χώρας. Επίσης, αποτελεί σπάνιο παράδειγμα δάσους τόσο μεγάλης έκτασης κοντά στη θάλασσα.

Οι λιμνοθάλασσες της περιοχής έχουν περιορισμένη επικοινωνία με τη θάλασσα και η έκτασή τους μεταβάλλεται ανάλογα με τις εποχές και το ύψος των βροχοπτώσεων. Τις λιμνοθάλασσες κυκλώνουν εκτεταμένοι καλαμώνες και έλη.

Λίγα μόλις μέτρα από αυτές, απλώνεται η αμμώδης παραλία, η οποία, άλλοτε απέχει λίγα μέτρα από το δάσος και άλλοτε είναι αρκετά πλατιά, επιτρέποντας τον σχηματισμό θινών. Την άμμο συγκρατούν με τις ρίζες τους φυτά προσαρμοσμένα να ζουν σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες, όπως ο κρίνος της θάλασσας (Pancratium maritimum), η γαλατσίδα (Euphorbia sp.) και η αρενάρια (Arenaria sp.). Η παραλία έχει μήκος 7 - 8 χιλιομέτρων και είναι από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα.


Πανίδα

Η πανίδα του υγροτόπου είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, με θελκτικότερο στοιχείο τα υδρόβια και τα παρυδάτια πουλιά. Στη λιμνοθάλασσα Κοτύχι βρίσκουν καταφύγιο και τροφή διάφορα είδη παπιών, που τον χειμώνα ξεπερνούν τα 5.000 άτομα, αλλά και παρυδάτια πουλιά, όπως ερωδιοί, γλαρόνια, βουτηχτάρια.

Ασβοί (Meles meles), αλεπούδες (Vulpes vulpes), κουνάβια (Martes martes), νυφίτσες (Mustela nivalis), τρωκτικά, μυγαλές (Crocidura sp.) και σκαντζόχοιροι (Erinaceus concolor), τριγυρνούν στο δάσος τα βράδια, ενώ πλήθος από πουλιά, ερπετά, αμφίβια και έντομα βρίσκουν καταφύγιο και τροφή στην περιοχή.

Διάφορα είδη παπιών (Anas sp.), κορμοράνοι (Phalacrocorax carbo), φαλαρίδες (Fulica atra), γλάροι (Larus sp.), γλαρόνια (Sterna sp.), αλκυόνες (Alcedo atthis), δίνουν ζωή στους υγροτόπους καθόλη τη διάρκεια του έτους. Στις ρηχές όχθες, σπάνια παρυδάτια πουλιά σταθμεύουν κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης, ενώ νεροχελίδονα (Glareola pratincola), χαραδριοί (Charadrius alexandrinus), νανογλάρονα (Sterna albiforns) και καλαμοκανάδες (Himantopus himantopus), φωλιάζουν στην περιοχή.

Στους καλαμώνες και τα έλη, πλήθος οργανισμών βρίσκει καταφύγιο και τροφή στην πυκνή βλάστησή τους. Εδώ φωλιάζει ο μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus), σε μια μεγάλη αποικία με περισσότερα από 200 ζευγάρια, το νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis) και η νερόκοτα (Gallinula chloropus). Καλά κρυμμένα στα έλη φωλιάζουν και ελάχιστα ζευγάρια της παγκοσμίως απειλούμενης βαλτόπαπιας (Aythya nyroca).

Από τα μικροπούλια, συναντά κανείς τον σπάνιο μουστακαλή (Panurus biarmicus) και την τσιχλοποταμίδα (Acrocephalus arundinaceus). Κίρκοι (Circus sp.) περιπολούν τον χειμώνα και την άνοιξη πάνω από τους καλαμώνες, ενώ όλα τα είδη των ερωδιών τρέφονται και ξεκουράζονται ανάμεσα στην υψηλή βλάστηση. Λιβελούλες και πεταλούδες γεμίζουν χρώματα τα έλη, που τα ζεστά βράδια αντηχούν εκκωφαντικά από τα κοάσματα των βατράχων.

Τις καλοκαιρινές νύχτες, θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta βγαίνουν στην αμμουδιά για να γεννήσουν τα αβγά τους. Κορυδαλλοί (Galerida cristata), χαραδριοί (Charadrius alexandrinus) και γιδοβύζια (Caprimulgus europaeus) φωλιάζουν την άνοιξη στις θίνες, ενώ διάφορα ερπετά, όπως το ερημόφιδο (Eryx jaculus) και οι κρασπεδοχελώνα (Testudo marginata), αφήνουν τα ίχνη τους πάνω στην άμμο.

Στα Μαύρα Βουνά, κρύβονται τα τελευταία τσακάλια (Canis aureus) της περιοχής, ενώ αφθονούν οι λαγοί (Lepus capensis). Στους γκρεμούς που στρέφονται νότια προς τον Πρόκοπο, φωλιάζουν μπούφοι (Bubo bubo), πετρίτες (Falco peregrinus), κουκουβάγιες (Athene noctua), βραχοκιρκίνεζα (Falco tinnunculus) και βραχοτσοπανάκοι (Sitta neumayer).

Πολιτισμός

Το δάσος της κουκουναριάς στη Στροφυλιά αποτελεί απομεινάρι των απέραντων, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, δασών της Βουπρασίας και της Δυμαίας Χώρας.

Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή ανάγονται στην Παλαιολιθική και Νεολιθική Εποχή, όταν τα Μαύρα Βουνά, ίσως και το Κουνουπέλι, έμοιαζαν περισσότερο με νησάκια, αφού περιβάλλονταν, τουλάχιστον κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, από νερά.

Αιώνες αργότερα, στους μυκηναϊκούς χρόνους, εγκαθίσταται στην περιοχή ένας ηγεμόνας με μεγάλη δύναμη και χτίζει τείχος για να περιβάλει την κατοικία του. Το τείχος (που έφραζε το μοναδικό πέρασμα ανάμεσα στις λίμνες με τα βραχώδη υψώματα) μοιάζει στη δομή του με τα κυκλώπεια τείχη των Μυκηνών και της Τίρυνθας. Γύρω στο 1000 π.Χ., οι εγκαταστάσεις πυρπολήθηκαν και η θέση εγκαταλείφθηκε προσωρινά. Αργότερα, οι άνθρωποι θα πλάσουν μύθους, ότι, τάχα, το τείχος το έχτισε ο Ηρακλής στον αγώνα του κατά των Ηλείων του βασιλιά Αυγεία.

Στον 3ο αιώνα π.Χ., κυρίαρχες πόλεις περιοχής είναι η Δύμη που ανήκει στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και η Ήλιδα που συμμαχεί με την Αιτωλική Συμπολιτεία. Η Δύμη επαναχρησιμοποιεί το μυκηναϊκό τείχος, το οποίο και παίρνει την ονομασία «Τείχος Δυμαίων». Οι εμφύλιες συγκρούσεις θα προσφέρουν την Ελλάδα στους Ρωμαίους και η περιοχή θα ερημώσει.

Αργότερα, έως τον 17ο αιώνα, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Βενετοί και Τούρκοι θα κυριαρχήσουν στην περιοχή.

Σήμερα, η παρουσία του ανθρώπου στην ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου είναι έντονη. Η εκτεταμένη παραλία, καθώς και η ιδιαίτερη ομορφιά του τοπίου, αποτελούν πόλο έλξης και συμβάλλουν στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις ασκείται άναρχα και χωρίς σχεδιασμό.

Αξιοθέατα:

Τείχος Δυμαίων: Βόρεια της λίμνης Πρόκοπος βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Τείχους Δυμαίων. Κτίστηκε γύρω στα 1250 π.Χ. σε μια φυσικά οχυρή θέση των Μαύρων Βουνών που δεσπόζει στην περιοχή. Η μυθολογία αναφέρει ότι το έκτισε ο Ηρακλής στον αγώνα του κατά του Αιγεία, βασιλέα των Ηλείων. Τελευταία πολεμικά γεγονότα συνέβησαν σ’ αυτό κατά την γερμανική κατοχή οπότε και χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς για την εγκατάσταση αντιαεροπορικών όπλων.

Κουνουπέλι: Στο ακρωτήριο Κουνουπέλι, στο ΒΑ τμήμα του βράχου βρίσκονται τα ερείπια ενός μικρού κάστρου της εποχής της Φραγκοκρατίας. Στην κορυφή του λόφου και κάτω από το παρατηρητήριο βρίσκονται οι εγκαταστάσεις ενός παλιού παράκτιου πυροβολείου. Κάτω από το λόφο, στην περιοχή Λουτρών Υρμίνης, βρίσκονται εγκαταλειμμένα τα παλιά ιαματικά λουτρά, με τα νερά της πηγής να βγαίνουν από μια σπηλιά στη βάση του βράχου.

Παλαιοπαναγιά Μανωλάδος: Στην είσοδο της Παλιάς Μανωλάδας βρίσκεται Βυζαντινή εκκλησία που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα.


Υποδομές περιβαλλοντικής ενημέρωσης

Κέντρο Πληροφόρησης Εθνικού Πάρκου Δάσους Στροφυλιάς - Λιμνοθάλασσας Κοτύχι
Βρίσκεται στον οικισμό Λάππα Αχαΐας και λειτουργεί υπό την εποπτεία του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α./Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Στροφυλιάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Πελοποννήσου. Το Κέντρο αναλαμβάνει την ουσιαστική γνωριμία του επισκέπτη με το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς, μέσα από ποικίλα στατικά και διαδραστικά μέσα (π.χ. εκθεματικές επιφάνειες, υλικά της φύσης, πρόπλασμα της περιοχής και διοράματα, προβολές, πολυμεσικές εφαρμογές, καθώς και μία συναρπαστική εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας). Στο Κέντρο λειτουργεί και ειδικά σχεδιασμένη αίθουσα για παιδιά, οργανωμένη με σχετικό εξοπλισμό και κατάλληλα σχεδιασμένα παιχνίδια σε οθόνες αφής. Για σχολικές και λοιπές ομάδες, παρέχεται η δυνατότητα οργανωμένης περιήγησης στην περιοχή και ξενάγησης από στελέχη της Μονάδας Διαχείρισης. Περισσότερες πληροφορίες εδώ και στα τηλέφωνα 26930 31939, 31651 & 31959.

 

Σύμφωνα με την αποδελτίωση Τύπου για την περιοχή…

 

Τον Μάρτιο του 1998 τεράστια καταστροφή προκλήθηκε εξαιτίας σφοδρής κακοκαιρίας στο Δάσος της Στροφυλιάς, με αποτέλεσμα 2.000 σπασμένα πεύκα από τους σφοδρούς ανέμους.
(Αυριανή 28/3/1998, Νέα Μακεδονία 28/3/1998)

Τον Μάρτιο του 2003 ιδρύθηκε ο Φορέας Διαχείρισης του Υγροτόπου Στροφυλιάς με έδρα το Δήμο Λαρισσού, για τη σωστή διαχείριση και αξιοποίηση της Στροφυλιάς.
(Εξπρές 20/3/2003)

Τον Ιούνιο του 1994 εντάχθηκε η δημιουργία του Κέντρου Πληροφόρησης Στροφυλιάς στο Επιχειρησιακό πρόγραμμα Περιβάλλοντος ENVIREG με στόχο την ενημέρωση, πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση του κοινού.
(Εστία 29/6/1994, Ναυτεμπορική 29/6/1994, Ελευθεροτυπία 29/6/1994, Απογευματινή 29/6/1994, Η Αυγή 29/6/1994, Η Καθημερινή 29/6/1994, Μακεδονία 29/6/1994, Γενική Δημοπρασιών 2/7/1994)

Στην περιοχή της Στροφυλιάς, όπως και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας, διοργανώνεται τον μήνα Οκτώβριο κάθε έτους η "Γιορτή των πουλιών", όπου οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να λάβουν μέρος σε ξεναγήσεις και παρατήρηση πουλιών, ενώ παράλληλα διεξάγονται δραστηριότητες όπως περιβαλλοντικά παιχνίδια, διαγωνισμοί και εκθέσεις. Τη διήμερη αυτή γιορτή διοργανώνει η Ε.Ο.Ε. (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία), εταίρος της Birdlife International.
(Αυγή, 10/10/1995, City Press 22/9/2004, Αυριανή 22/9/2004, Αδέσμευτος Τύπος 29/9/2004, Εξπρές 3/10/2004, Ελευθεροτυπία 4/1/2005, 2/2/2006)

Τον Απρίλιο του 2004 ήρθε στην επιφάνεια ένα περιβαλλοντικό έγκλημα που συντελέστηκε σε βάρος του πανέμορφου Δάσους Στροφυλιάς. Στο οδόστρωμα εντός του χώρου της Λίμνης Λάμιας όπως και σε διάφορες άλλες περιοχές λειτουργούσαν παράνομοι σκουπιδότοποι οι οποίοι ρυπαίναν όχι μόνο τον υδροφόρο ορίζοντα αλλά και το ίδιο το δάσος.
(Η Χώρα 1/8/2005, Ελευθεροτυπία 27/4/2004)

Βορειότερα, στην περιοχή "Βολοστάνη" εκατοντάδες στρέμματα πρώην δασικής έκτασης είχαν μετατραπεί σε κτήματα που στην πλειοψηφία τους είχαν εγκαταλειφθεί. Τέλος, η παράνομη λαθροϋλοτομία ήταν εμφανής, και στις εκχερσωμένες πλέον εκτάσεις εμφανίζονταν οικοδομές και πραγματοποιούνταν παράνομες αμμοληψίες. Κίνδυνο για την περιοχή αποτέλεσε και η εκτεταμένη λαθροθηρία.
(Εξπρές 23/11/2004 & 24/11/2004, Το Βήμα 23/11/2004, Ελεύθερος Τύπος 23/11/2004, Αδέσμευτος 24/11/2004, Μακεδονία 5/12/2004, Ελευθεροτυπία 26/1/2006)

Επιπρόσθετα στην περιοχή εδράζονταν λατομεία μέσα στα όρια του προστατευόμενου από τη διεθνή συνθήκη Ραμσάρ οικοσυστήματος, η λειτουργία των οποίων παρατάθηκε με κίνδυνο προβλήματα στη διαχείριση της περιοχής.
(Η Αυγή 7/4/2007)

Τον Ιούνιο του 2005 με αφορμή ένα τροχαίο ατύχημα που συνέβη στο δρόμο από τη Νέα Μανωλάδα προς τη Βάρδα Ηλείας, μέσα στα όρια της Β΄ Ζώνης Προστασίας του υγροτόπου, βρέθηκε μια σκοτωμένη βίδρα. Το γεγονός αυτό συνηγορεί στο ότι οι υγρότοποι της προστατευόμενης περιοχής διατηρούνται σε καλή κατάσταση.
(Ελευθεροτυπία 29/6/2005)

Τον Ιούλιο του 2005 προκλήθηκε τεράστια οικολογική καταστροφή με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία ύστερα από εκδήλωση πυρκαγιάς από άγνωστη αιτία, στη χωματερή του Δήμου Λεχαινών. Εξαιτίας των ισχυρών νοτιάδων που έπνεαν στην περιοχή, το πυκνό νέφος των διοξινών δεν παρασύρθηκε προς την πόλη αλλά προς το μέρος του υγροβιοτόπου, ρυπαίνοντας ανεξέλεγκτα τις καλλιέργειες οι οποίες θα κατέληγαν στο τραπέζι των ανυποψίαστων πολιτών.
(Ελευθεροτυπία 4/7/2005)

Τον Οκτώβριο του 2005 αραχνοΰφαντα πέπλα από ιστούς δισεκατομμυρίων μικρών καφέ αραχνών είχαν σκεπάσει τις δυτικές ακτές του παράκτιου Υγροτόπου Κοτυχίου σε μήκος τεσσάρων (4 km) χιλιομέτρων. Η πιθανότερη αιτία του φαινομένου ήταν οι καιρικές συνθήκες, καθώς και το ήπιο φθινόπωρο που βοήθησε τους πληθυσμούς των εντόμων και σκνιπών να διατηρηθούν με αποτέλεσμα οι αράχνες να βρίσκουν άφθονη τροφή για να παγιδεύσουν. Το ίδιο φαινόμενο είχε παρουσιαστεί και παλαιότερα, και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 2002.
(Ελευθεροτυπία 1/11/2005, Ελεύθερος Τύπος 2/11/2005 & 12/11/2005)

Τον Φεβρουάριο του 2007, από γεώτρηση που υπήρχε στη Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου, άρχισε να αναβλύζει νερό και μεθάνιο. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε ιαματικές πηγές που υπάρχουν στην περιοχή και πιθανολογείται ότι η γεώτρηση "χτύπησε" ένα από τα υπόγεια κοιτάσματα μεθανίου.
(Ελευθεροτυπία 21/2/2007, Έθνος 24/2/2007)

Τον Αύγουστο του 2007 το Δάσος της Στροφυλιάς και όλο το δάσος που περιβάλει τη λίμνη, κάηκαν ολοσχερώς ύστερα από φωτιά που εκδηλώθηκε.
(Ελευθεροτυπία 27/8/2007, Καθημερινή 29/8/2007)

Λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς, αφανίστηκαν πολλές σπάνιες χελώνες (ονυχοχελώνα & γραμμωτή) στο δάσος της Στροφυλιάς, εξαιτίας της βραδύτητας της κίνησής τους.
(Αυριανή 1/9/2007)

Τον Ιούλιο του 2009 εκδηλώνεται πυρκαγιά στο δάσος της Στροφυλιάς και λόγω των ισχυρών ανέμων αποτεφρώνει πάνω από 200 στρέμματα δασικής έκτασης.
(ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 23/7/2009)

Τον Οκτώβριο του 2011 μετά από ακραία καιρικά φαινόμενα που έπληξαν τη Δυτική Ελλάδα, η Λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου λίγο έμεινε να γίνει ένα με τη θάλασσα του Ιονίου Πελάγους όταν το προστατευτικό ανάχωμα (ο Λούρος) που χωρίζει τη Λιμνοθάλασσα από τη θάλασσα έσπασε σε τρία σημεία απελευθερώνοντας μεγάλες ποσότητες ψαριών που υπήρχαν στο φυσικό ιχθυοτροφείο. Για κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής προειδοποίησαν οι ψαράδες της περιοχής, ο Φορέας Διαχείρισης αλλά και η Οικολογική Κίνηση Πάτρας.
(Ελευθεροτυπία 18/10/2011, Ελευθεροτυπία 3/11/2011, Εξπρές 7/11/2011)

Τον Ιούλιο του 2012, παρουσιάζεται, σε ειδική συνάντηση, το πρόγραμμα δράσης του ΥΠΕΚΑ για την προστασία των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη λιμνοθάλασσα Κοτυχίου - Στροφυλιάς, με προτάσεις για τον έλεγχο των μονάδων που λειτουργούν στον προστατευόμενο πυρήνα της περιοχής, για την εκτροπή των στραγγιστικών τάφρων και για την εκτέλεση έργων αναδάσωσης.
(Πελοπόννησος 5/7/2012)

Τον Οκτώβριο του 2012, η Οικολογική Κίνηση Πάτρας καταγγέλλει ότι τα έργα αποκατάστασης στη λιμνοθάλασσα Κοτυχίου και συγκεκριμένα η ενίσχυση της λουρονησίδας που τη διαχωρίζει από τη θάλασσα, υλοποιήθηκε με αυθαίρετες επιχωματώσεις και μπαζώματα, με καταστροφικές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και στις φωλιές των θαλάσσιων χελώνων καρέτα καρέτα που αναπαράγονται στην περιοχή.
(Realnews 14/10/2012)

Τον Ιούνιο του 2014 εκχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ δεκαπέντε «φιλέτα» ακόμα και μέσα στην Ζώνη Α Απόλυτης Προστασίας του Εθνικού Πάρκου Κοτυχίου – Στροφυλιάς προκειμένου να ξεπουληθούν στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα.
(Ελευθεροτυπία 11/6/2014)

Τον Δεκέμβριο του 2015, η Οικολογική Κίνηση Πάτρας παρεμβαίνει καταγγέλλοντας ανοχή σε τετελεσμένες παρανομίες, ανεπαρκές ενδιαφέρον εκ μέρους του αρμόδιου υπουργείου Περιβάλλοντος και οργανωμένα σχέδια ιδιωτών για ανάπτυξη χρήσεων γης ασύμβατων με τον δασικό χαρακτήρα της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Κοτυχίου Στροφυλίας.
(Πελοπόννησος 12/12/2015)

Τον Ιούνιο του 2017, μέλη της Ένωσης Πολιτών για την Οικολογία και το Περιβάλλον Ηλείας (ΕΠΟΠ) καταγγέλλει ότι τις τελευταίες δεκαετίες ολόκληρη η περιοχή του Εθνικού πάρκου αποτελεί μόνιμο πεδίο παράνομης και προκλητικής δραστηριότητας καταπατητών, λαθροϋλοτόμων και λαθροκυνηγών.
(Documento 3/6/2017)

Τον Αύγουστο του 2017, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με απόφασή του, απαγορεύει το κυνήγι σε μεγάλο μέρος του Εθνικού Πάρκου για τη νέα κυνηγετική περίοδο.
(Realnews 29/8/2017)

Τον Μάιο 2018 παρατείνεται η Υπουργική Απόφαση «Μέτρα για την προστασία των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών “GR233005: Θίνες και παραλιακό Δάσος Ζαχάρως, Στροφυλιά, Κακόβατος», Gr233008: Θαλάσσια περιοχή Κόλπου Κυπαρισσίας: Ακρ. Κατάκολο - Κυπαρισσία» και  GR255055: Θίνες Κυπαρισσίας (Νεοχώρι - Κυπαρισσία)” και της ευρύτερης περιοχής του», με σκοπό τη συνέχιση της εφαρμογής των μέτρων και όρων προστασίας στην περιοχή έως την έκδοση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος.
(Η Ναυτεμπορική 25/5/2018)

Τον Απρίλιο 2018, εξαιτίας μεγάλης πυρκαγιάς που ξεσπά στο μοναδικής ομορφιάς δάσος της Στροφυλιάς, στα όρια μεταξύ Αχαΐας και Ηλείας, γίνονται στάχτη 1.500 στρέμματα. Το δάσος της Στροφυλιάς είναι ένα Εθνικό Πάρκο 22.000 στρεμμάτων που προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ και το Δίκτυο Natura 2000.
(Η Ναυτερμπορική 3/4/2019, Ελεύθερη Ώρα 3/4/2019, Φιλελεύθερος 3/4/2019, Δημοκρατία 3/4/2019, MetroSport 3/4/2019, Documento 7/4/2019)

Τον Ιούνιο του 2020, απορρίφθηκε το αίτημα ιδιώτη για επαναχάραξη της γραμμής του αιγιαλού στη θέση Καλογριά, κατόπιν επιτόπιας αυτοψίας από αρμόδια Ειδική Επιτροπή και μετά τις καταγγελίες της Οικολογικής Κίνησης Πατρών για καταπάτηση δημόσιας έκτασης με αμμοθίνες περίπου 30 στρεμμάτων.
(Ύπαιθρος 26/6/2020 & 24/7/2020, Η Εφημερίδα των Συντακτών 11/7/2020, Πρωινή της Ηλιείας 15/7/2020, Documento 26/7/2020)

Τον Ιανουάριο του 2021, ο Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου - Στροφυλιάς, μετά την καταγραφή και αποστολή υλικού από την Οικολογική Κίνησης Πάτρας, προχώρησε στην κατάθεση δύο αναφορών στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Πατρών για την περιβαλλοντική υποβάθμιση της αμμώδους παραλιακής ζώνης και των αμμοθινών της παραλίας Καλογριά και του παράκτιου δάσους της Στροφυλιάς, εντός του Εθνικού Πάρκου, από οδηγούς δίκυκλων μηχανών.
(Η Εφημερίδα των Συντακτών 25/1/2021)

Home   Close